Ramisch Franciszek (1856–1932), przemysłowiec łódzki, działacz gospodarczy. Ur. 13 X w Łodzi, był synem Jana, właściciela tkalni w Łodzi w l. 1850–69, i Wilhelminy z Schelkopfów, zamężnej przedtem za Pawłem Ramischem.
R. ukończył 4-klasowe gimnazjum i szkołę przemysłową w Łodzi oraz Wyższą Szkołę Handlową w Böhmische Leipa (Czeskiej Lipie). Po powrocie do Łodzi praktykował w firmie komisowej «August Teschich i Otto Goldammer» a następnie pracował w łódzkiej filii warszawskiego Domu Bankowego Adolfa Goldfedera, gdzie w 19 roku życia został prokurentem. W r. 1879 miał już mały zakład włókienniczy (4 krosna ręczne) i zatrudniał 8 robotników. Następnie w r. 1889 przekształcił swoją manufakturę w Fabrykę Wyrobów Bawełnianych «Fr. Ramisch». Do r. 1911 sfinansował budowę przędzalni, tkalni, magazynów i budynków mieszkalnych oraz zakupił maszyny (w tym maszynę parową o sile 600 KM). W r. 1905 zatrudniał 450 robotników i osiągnął wartość rocznej produkcji 545 tys. rb., wchodząc w ten sposób do grona wielkiej burżuazji łódzkiej. W r. 1914 zatrudniał 587 robotników.
Po pierwszej wojnie światowej R. oceniał w r. 1922 własne straty z tytułu rekwizycji na sumę ok. 216 tys. rb. zł. W okresie międzywojennym zatrudniał przeciętnie od 600 do 850 robotników (najwięcej w r. 1928 – ok. 1 tys., najmniej w latach wielkiego kryzysu gospodarczego – od 200 do 250 osób). W r. 1924 przekształcił swoje przedsiębiorstwo w spółkę akcyjną o charakterze rodzinnym, o nazwie «Fabryka Wyrobów Bawełnianych „Franciszek Ramisch”, Sp. Akc. w Łodzi». Kapitał zakładowy Spółki ustalono na 100 tys. zł., a jej prezesem i dyrektorem zarządzającym został R., który wówczas był również właścicielem folwarku Zabrzeźnia koło Głowna (pow. brzeziński, gdzie posiadał willę z parkiem i lasem). Na dzień 31 XII 1930 Spółka miała kapitał akcyjny w wysokości 1 068 750 zł i kapitał amortyzacyjny ok. 748 tys. zł, przy zadłużeniu wielkości ok. 2 mln. zł. W t. r. do Spółki przystąpili Maurycy i Jan Landauowie (obaj mieli wtedy 22% akcji i rodzina Ramischów utrzymywała do r. 1936 ponad 50% akcji), a po śmierci R-a, Maurycy został prezesem jej zarządu. W l. 1931–9 Spółka należała do Zrzeszenia Producentów Przędzy Bawełnianej w Łodzi. Przetrwała do czasu upaństwowienia jej w r. 1946.
R. wchodził do władz wielu organizacji gospodarczych: Spółdzielczego Banku Przemysłowców Łódzkich w Łodzi (członek Komitetu 1883–93, członek Rady Nadzorczej 1907–32), Stowarzyszenia Wzajemnej Pomocy Majstrów Przędzalniczych, Tkackich, Wykończalniczych i Farbiarskich m. Łodzi (członek honorowy 1898), Giełdy Pieniężnej w Łodzi (członek Zgromadzenia 1900–3, 1914, 1915, 1923; członek Komitetu 1911–19), Tow. Kredytowego m. Łodzi (członek Komitetu Nadzorczego 1904–5), Stowarzyszenia Udziałowców Przemysłu Okręgu Łódzkiego dla Zakupu Węgla (członek Zarządu 1904–13), Urzędu Starszych Zgromadzenia Kupców («reprezentant» 1911, 1912), Sekcji Przemysłu Włóknistego Łódzkiego Okręgu (stanowiącego oddział Łódzkiego Oddziału Tow. Popierania Handlu i Przemysłu), późniejszego Związku Przemysłu Włókienniczego w Państwie Polskim (członek Zarządu 1913–18, członek Związku 1913–32) oraz był członkiem Zgromadzenia Majstrów Tkackich w Łodzi.
R. aktywnie działał na rzecz rozwoju kultury i oświaty niemieckiej w Łodzi, należał do Deutschen Real – und Gimnasialvereins (współzałożyciel w r. 1907, członek Kuratorium tego Gimnazjum w r. 1908), Verein Deutschsprechender Katholiken (współzałożyciel), Deutsche Schul – und Bildungsverein in Lodz, Niemieckiego Tow. Teatralnego (1812–13), Lodzer Männer – Gesang Verein i do Kirchengesangverein «Cäcilie» in Lodz. Prowadził również działalność filantropijną. Był członkiem – współzałożycielem Tow. Doraźnej Pomocy Lekarskiej, które w roku 1899 utworzyło Pogotowie Ratunkowe w Łodzi. Należał do Łódzkiego Chrześcijańskiego Tow. Dobroczynności i wspólnie z żoną Wandą był członkiem wspierającym szpitali «Anny Marii« i «Kochanówki». Ponadto należał do współzałożycieli Łódzkiego Tow. Zwalczania Raka, które powstało w r. 1927. Zmarł 16 III 1932 w Łodzi i został pochowany na cmentarzu Rzymsko-Katolickim św. Józefa przy ul. Ogrodowej.
R. żonaty był z Wandą (1858–1935) z domu Schatke (Schadke), ewangeliczką, z którą miał sześcioro dzieci: Artura (1882–1936), Gertrudę (ur. 1885), Margerittę (1887–1946), Cezara (1891–1943), Zygmunta (ur. 1893) i Szarlottę (ur. 1894).
Starszym bratem przyrodnim R-a był syn łódzkiego przemysłowca, właściciela tkalni w latach 1836–69, Pawła Ramischa, Edward (1848–1906), który od r. 1871 miał w Łodzi tkalnię bawełnianą, a ok. r. 1898 założył przędzalnię bawełny.
Fot. w Materiałach Red. PSB; – Festschrift zur Feier des 100 jährigen Jubiläums der Webermeister-Innung zu Lodz 1824–1924, (L. 1924) s. 87; Heike O., Aufbau und Entwicklung der Lodzer Textilindustrie, Mönchengladbach 1971 s. 207–8, 279; Ihnatowicz I., Przemysł łódzki w latach 1860–1900, Wr. 1965 s. 184–5; Karwacki W. L., Związki zawodowe i stowarzyszenia pracodawców w Łodzi (do roku 1914), Ł. 1972; Księga pamiątkowa 25-cio-lecia pracy Pogotowia Ratunkowego w Łodzi, Ł 1927 s. 7; Das Lodzer Deutsche Gymnasium, Weinheim 1956 s. 16, 23; Missalowa G., Studia nad powstaniem łódzkiego okręgu przemysłowego 1815, 1870, Ł. 1964–75 I–III; Rewolucja 1905–1907 w Łodzi i okręgu, Ł. 1975 s. 49–50, 241; Rynkowska A., Ulica Piotrkowska, Ł. 1970; 60 lat Łódzkiego Pogotowia Ratunkowego w służbie społeczeństwa, Ł. 1959 s. 50; – Bericht über die Tätigkeit des Lodzer Deutschen Schul-und Bildungsvereins, L. 1911 s. 27; Informator Handlowo-Przemysłowy m. Łodzi [za l.] 1909–14, Ł. 1909–14; Informator m. Łodzi na r. 1920, Ł. 1920 s. 404, 490; Kalendarz Informator na Województwo Łódzkie na rok 1922, s. 221–3; Kalendarz Łódzki na rok przestępny 1892, W. 1891 s. 79; Księga Adresowa miasta Łodzi i Województwa Łódzkiego […] 1937–9, Ł. 1937 s. 352; Księga Adresowa Przemysłu Fabrycznego w Królestwie Polskiem na rok 1905, W. [1905] s. 460, 461, 464; Lodzer Informations- und Haus-Kalender für das Jahr 1911, s. 101, 112; Łódzkie Towarzystwo Zwalczania Raka. Sprawozdanie 1927–8, [Ł. 1928] s. 3, nlb 7; Materiały do historii miast, przemysłu i klasy robotniczej w okręgu łódzkim, W. 1960 III; Rocznik polskiego przemysłu i handlu, W. 1938 nr 9920–21; Rocznik Przemysłu Odrodzonej Polski 1946–47, Ł. [1946] nr 4099; toż 1948, Ł. 1948 nr 3932; Spraw. Dyrekcji Tow. Kredytowego miasta Łodzi [… za 1904 r.], Ł. 1906 s. 127; Spraw. Spółdzielczego Banku Przemysłowców Łódzkich [… za l. 1881–1931], Ł. 1932 s. 7; Spraw. Zarządu Związku Przemysłu Włókienniczego w Państwie Polskiem z działalności [… za l. 1920–38]; Spraw. z działalności Łódzkiego Komitetu Giełdowego [za l. 1900–24]; Spraw. z działalności Łódzkiego Tow. Dobroczynności [za l. 1912, 1924–31]; Źródła do dziejów rewolucji 1905–1907 w okręgu łódzkim, W. 1958 I cz. 2 s. 102–4; – „Czas” Kalendarz [za l.] 1900–14, Ł. 1900–13; „Freie Presse” 1932 nr 77 s. 3, 10, nr 78 s. 8; „Ilustr. Republika” 1932 nr 77 s. 4; Jubiläums-Beilage zur „Lodzer Zeitung”, L. 1888 s. 53–8; „Kur. Łódz.” 1922 nr 321 s. 6, 1931 nr 129 s. 1, 1932 nr 77 s. 4, 6, nr 78 s. 10, 1935 nr 106, s. 5, 1936 nr 255 s. 5; „Łodzianin” Kalendarz [… na lata 1893, 1902]; „Neue Lodzer Zeitung”: „Illustrierte Sonntags-Beilage” 1906 nr 12 (125) s. 92–3; 1932 nr 77 s. 3, 8, nr 78 s. 8; toż: „Die Welt im Bilde Sonntagsbeilage…” 1932 nr 12 s. 2 (fot.); – Arch. Państw. w Ł.: Akta m. Łodzi (nr hipot. 547), akta notariusza J. Gruszczyńskiego (repertorium 2013 z 1890 r.), akta notariusza K. Płacheckiego (repertorium 3071 z 1894 r.), akta notariusza K. Rossmana (repertorium 13173 z 1924 r., nr 4282 z 1933 r., nr 1931 z 1930 r.), akta «Przędzalni Bawełny „Edward Ramisch” Spadkobiercy. Dzierżawcy Isler i Cygan w Łodzi» (Wstęp do inwentarza, Oprac. A. Rynkowska, s. 1–2), akta «Fabryki Wyrobów Bawełnianych „Fr. Ramisch” Spółka Akcyjna w Łodzi» (Wstęp do inwentarza, Oprac. B. Pełka, s. 1–4 oraz sygn. 1–14, 128, 361); Akta Rządu Gubernialnego Piotrkowskiego (Wydz. Administracyjny, sygn. 846, 76, 189 Wydz. Budowlany, sygn. 368, 1067), akta Starszego Inspektora Fabrycznego Gub. Piotrkowskiej, mikrofilm L-4515; Akta Związku Przem. Włókienniczego w Państwie Polskim, sygn. 3–7, 20–23; Państw. Biuro Notarialne w Łodzi: repertorium nr 899, 3.565; Urząd Stanu Cywilnego Łódź-Śródmieście: Akt Stanu Cywilnego m. Łodzi (Księga zgonów, nr 90/3/1932 r.).
Julian Kuciński